Na efektywne działanie przedsiębiorstwa z branży produkcyjnej składa się wiele procesów. Jednym z nich jest planowanie produkcji, które stanowi ważną składową planowania operacyjnego. Proces ten pozwala określić sposób pracy pozwalający na dostarczenie klientom produktów na czas przy zachowaniu kluczowych parametrów zysku dla firmy. W dzisiejszym tekście wyjaśniamy, na czym polega planowanie produkcji i dlaczego warto to robić dobrze.
Co to jest planowanie produkcji?
Punktem wyjścia do rozważań na temat tego, czym jest planowanie produkcji, powinna być definicja tego terminu. Planowaniem produkcji nazywamy proces, który ma za zadanie ustalenie ilości wyprodukowanego towaru w określonym czasie z uwzględnieniem potrzeb klientów oraz realizacji celów biznesowych przedsiębiorstwa, w tym dotyczących rentowności oraz produktywności jego części operacyjnej. Wytyczne procesu planowania produkcji pozwalają na zaadresowanie pytań dotyczących m.in. tego, co ma zostać wyprodukowane, w jakim czasie, w którym zakładzie, a także, jak tego dokonać, aby zapewnić odpowiednie standardy jakości.
Planowanie produkcji to proces, który zdecydowanie wykracza poza halę produkcyjną. Przygotowując się do niego, musimy uwzględnić nie tylko elementy techniczne, ale także zadbać m.in. o kwestie organizacyjne i ekonomiczne całego przedsięwzięcia. Następnie plan produkcji musi być regularnie monitorowany, co umożliwi porównanie rzeczywistych wyników z dostępnym w danym okresie potencjałem produkcyjnym.
Planowanie a harmonogramowanie produkcji
Bardzo często planowanie produkcji jest utożsamiane z jej harmonogramowaniem. Okazuje się jednak, że pomiędzy tymi dwoma procesami istnieje dość zasadnicza różnica. Jak wspomnieliśmy, w ramach planowania produkcji ustalane są m.in.:
- rodzaj produktu,
- ilość gotowego wyrobu,
- tydzień lub dzień, w którym ma dana ilość towaru zostać wyprodukowana,
- parametry produkcyjne,
- ograniczenia związane z produkcją,
- rentowność całej operacji.
Harmonogramowanie produkcji obejmuje natomiast szczegółową alokację zasobów produkcyjnych firmy. Polega to na wdrożeniu metod, dzięki którym realizacja planów produkcyjnych w efektywny sposób jest osiągalna. W ramach tego procesu skupiamy się na konkretnych detalach, które nie są przedmiotem planowania produkcji.
Planowanie produkcji – wspólny wysiłek wielu działów w organizacji
Efektywne planowanie produkcji jest przedsięwzięciem, w którym udział biorą przedstawiciele wszystkich działów (od Sprzedaży, przez Logistykę, po Produkcję) mających styczność z Łańcuchem Dostaw. Każdy z nich dokłada swoją cegiełkę do procesu planowania – dzieje się to według pewnych ściśle określonych zasad. Składają się one na tzw. planowanie zintegrowane, którego założeniem jest tworzenie i wdrażanie powiązanych ze sobą planów. Pozwala to realizować strategię organizacji jako całości zamiast forsowania interesów poszczególnych działów.
Ważnym narzędziem umożliwiającym skuteczne planowanie zintegrowane jest S&OP, czyli Sales & Operations Planning. W tym procesie wypracowuje się plan stanowiący gwarancję, że działania operacyjne podejmowane przez działy biorące udział w Łańcuchu Dostaw są spójne ze strategią realizacji celów firmy. Tworzą go m.in. zbilansowane plany popytu, podaży oraz wielkości zapasów, które pozwolą na maksymalizację zysku oraz redukcję kosztów. Plan powstały na drodze planowania S&OP obejmuje zwykle dłuższy okres od kilku miesięcy do nawet trzech lat i dzieli się na duże przedziały czasowe. Istotne jest również to, że kreuje się go dla rodzin produktów, a nie dla poszczególnych indeksów.
Kilka dodatkowych słów warto poświęcić planowaniu popytu, ponieważ to on w dużej mierze warunkuje to, w jaki sposób będzie funkcjonować planowanie produkcji. Wyróżnić można trzy rodzaje popytu:
- długoterminowy,
- średnioterminowy,
- krótkoterminowy.
Planowanie popytu długoterminowego stanowi składową S&OP i bazuje na podpisanych oraz przewidywanych kontraktach z klientami, celach biznesowych organizacji, a także historii sprzedażowej. Długoterminowy plan popytu opracowują przede wszystkim działy komercyjne, marketingu i sprzedaży, przy technicznym wsparciu działu planowania. W ramach prac nad planem wykorzystywane są m.in. badania marketingowe i różnorodne narzędzia statystyczne. Dzięki przygotowanemu planowi popytu długoterminowego możliwe jest stworzenie planu produkcji w dłuższym horyzoncie czasowym i weryfikacja np. potrzeb inwestycyjnych.
Innym istotnym zagadnieniem jest popyt średnioterminowy, którego plan określa się na podstawie zamówień otrzymanych od klientów oraz prognoz, a także innych czynników takich jak stany minimalne konkretnych produktów w relacjach z partnerami handlowymi. Następuje weryfikacja założeń przyjętych w planie długoterminowym. Analogicznie jak w poprzednim wypadku, popyt średnioterminowy determinuje średnioterminowy plan produkcji.
W przypadku popytu krótkoterminowego mamy do czynienia już jedynie z potwierdzonymi zamówieniami i sprecyzowanymi potrzebami produkcyjnymi. Krótkoterminowy plan produkcji sporządzony na tej podstawie konkretnie wskazuje ilości, jakie będą produkowane oraz w jakich terminach będzie się to odbywać.
Strategie planowania produkcji
Przedsiębiorcy wykorzystują różne metody planowania produkcji. Trudno wskazać jeden, właściwy sposób, natomiast z całą pewnością można stwierdzić, że ostateczny wygląd planu jest uzależniony od obranej przez przedsiębiorstwo strategii produkcji. Dla uproszczenia możemy wskazać cztery fundamentalne strategie produkcyjne:
- MTS (Make-to-Stock) – produkcja na zapas,
- MTO (Make-to-Order) – produkcja na zamówienie,
- ETO (Engineer-to-Order) – produkcja pod projekt,
- ATO (Assemble-to-Order) – montaż na zamówienie.
Przyjrzyjmy się bliżej każdej z nich, aby zrozumieć, czym się od siebie różnią.
Produkcja na zapas
Firmy obierające tę strategię produkują towar niezależnie od pojawiających się zamówień od klientów. Zazwyczaj całość wytworzonych wyrobów jest magazyn i trafia do sprzedaży w momencie, gdy zaistnieje popyt na taki produkt. Plan produkcyjny w tym przypadku w dużej mierze opiera się na sporządzonych prognozach zapotrzebowania.
Produkcja na zamówienie
Charakterystyka tej strategii w najbardziej popularnej odmianie polega na tym, że wytwarzanie produktu zaczyna się dopiero wtedy, gdy klient złoży zamówienie. Firmy stosujące MTO zajmują się zazwyczaj produkcją złożonych wyrobów, które są różnorodne i dopasowane do indywidualnych preferencji kontrahenta. W tym przypadku zapasy magazynowe są znikome, a klient musi dłużej poczekać na zamówiony towar. Jedną z opcji w ramach strategii MTO jest produkcja z wyprzedzeniem bazowych komponentów.
Produkcja pod projekt
Na tę strategię bardzo często decydują się podmioty gospodarcze zajmujące się np. budownictwem dużych inwestycji lub wytwarzaniem indywidualnych, niepowtarzalnych rozwiązań. Typowe dla niej jest to, że wpłynięcie zamówienia od klienta inicjuje etap projektowania rozwiązania, a dopiero w późniejszej kolejności jego produkcyjną realizację. Otrzymywany produkt wyróżnia się unikalnością, jednak czas realizacji potrafi być długi.
Montaż na zamówienie
W przypadku montażu na zamówienie mamy do czynienia z połączeniem strategii wytwarzania na magazyn oraz wytwarzania na zlecenie. Najistotniejsze elementy lub nawet całe segmenty produkowane są na zapas, jednak ostateczny wyrób jest montowany dopiero po pojawieniu się zamówienia od klienta. Czas realizacji zamówień w tej strategii jest stosunkowo szybki, a dodatkowo nie trzeba za każdym razem zaopatrywać się we fragmenty produktu.
Główny Plan Produkcji w przedsiębiorstwie
Główny Plan Produkcji określany jako MPS (Master Production Schedule) służy przygotowaniu rzeczywistego planu produkcji, który uwzględnia zapotrzebowanie i zdolności wytwórcze. Odnosi się do produkcji konkretnych wyrobów. W przypadku MPS horyzont planistyczny wynosi zazwyczaj od 2 do 3 miesięcy.
Jakie korzyści wynikają z MPS? Przede wszystkim pozwala on na zbilansowaną produkcję zarówno gotowych wyrobów, jak i komponentów. Dzięki stałemu monitorowaniu stanów magazynowych nie ma obaw, że zapotrzebowanie nie zostanie zaspokojone lub zapasy zanadto się uszczuplą. Główny Plan Produkcji umożliwia również efektywne sterowanie biznesem na poziomie operacji, a także pozwala zweryfikować przyjęte założenia o ograniczenia produkcyjne.
Co istotne, ustalenia powzięte w ramach MPS stanowi również podstawę do planowania MRP (Material Requirements Planning), w wyniku którego powstaje plan dla kupowanych i wytwarzanych komponentów, usług oraz półproduktów. Za pomocą MRP uzyskuje się konkretne informacje o zapotrzebowaniu na określone zasoby. Horyzont planistyczny w przypadku MRP jest analogiczny do MPS i obejmuje przeważnie okres od 2 do 3 miesięcy. W przypadku dłuższych czasów realizacji, w szczególności dla materiałów i komponentów kupowanych, wymagane jest punktowe wydłużenie horyzontu przygotowywanego MPS lub indywidualnej analizy potrzeb na wybrane pozycje.
Co to jest harmonogram produkcji?
Plan produkcyjny jest na tyle ogólny w swoich założeniach, że do wdrożenia go w realia potrzebne jest znaczne uszczegółowienie. Konieczne jest też odpowiednie rozpisanie go na zmiany i maszyny, a także uwzględnienie matryc kompetencji pracowników oraz matryc planowanych czasów przestojów jak przezbrojenia, mycia czy działania utrzymania ruchu. Wszystko to wyraża harmonogram produkcji będący realizacyjnym przedłużeniem planu produkcyjnego. To dzięki niemu możliwe jest m.in.:
- ustalenie kolejności realizacji poszczególnych operacji z uwzględnieniem marszrut,
- optymalne wykorzystanie zasobów produkcyjnych,
- zapewnienie stabilności produkcyjnej,
- zagwarantowanie odpowiedniego standardu obsługi klienta,
- efektywne planowanie przepływów materiałowych,
- minimalizacja kosztu całkowitego produkcji i zaangażowania kapitału,
- maksymalizacja zysku.
Co więcej, za pomocą umiejętnie przygotowanego harmonogramu możliwa jest skuteczna kontrola i monitoring w obszarze produkcji.
Podsumowanie
Planowanie produkcji w przedsiębiorstwie to proces, który w bezpośredni sposób przekłada się na jakość funkcjonowania firmy i osiągane przez nią wyniki. Kiedy wiemy już zarówno, na czym polega i co obejmuje proces planowania produkcji, to widzimy, jak wieloetapowa i złożona jest to procedura. Wymaga ona skutecznej komunikacji i współpracy między różnymi działami firmy zaangażowanymi w Łańcuch Dostaw, które wypracowują konsensus i dokładają swoją cegiełkę do realizowania strategii biznesowej firmy, przedkładając ją nad pomniejsze interesy własnych działów. Opracowanie planu produkcji jest jednak nieodzowne, ponieważ gwarantuje liczne korzyści – przede wszystkim pozwala optymalnie wykorzystać zasoby produkcyjne przy zapewnieniu maksymalnych zysków oraz wysokiego standardu obsługi klienta.
Jako Entra Group od lat wspieramy przedsiębiorstwa produkcyjne w optymalizacji procesów biznesowych Łańcucha Dostaw. Uważamy, że kluczem do rozwoju jest ciągłe doskonalenie oraz trwała modyfikacja kultury danej organizacji tak, aby firma była gotowa na nadchodzące zmiany i upatrywała w nich szansę, a nie zagrożenie. Dzięki współpracy z nami Przemysł 4.0 w kontekście Twojego przedsiębiorstwa przestanie być odległą perspektywą, a stanie się faktem, także w obszarze planowania produkcji. Zapraszamy do kontaktu.
