to każde działanie czy sytuacja, która powoduje, że organizacja ponosi szeroko rozumianą stratę – np. nieuzasadnione z punktu widzenia klienta koszty, zbędne wykorzystanie dowolnych zasobów czy niewłaściwą jakość. Właściwie zarządzana organizacja potrafi określić, jakie straty ją dotykają oraz zbudować system kontroli i poprawy tych obszarów. Eliminacja strat, poprzez systemowe działania, jest jednym z podstawowych celów systemów Ciągłego Doskonalenia jak Lean czy TPM. Istnieją różne definicje rodzajów strat, a jedną z popularniejszych jest wywodząca się z Lean Management, która dzieli straty na trzy typy – Muda, Muri i Mura.
Muda – działanie, które nie dodaje wartości, jest nieproduktywne, przynosi straty. Typowo w Muda rozróżniamy 8 typów strat (choć zależnie od środowiska czy organizacji może być 7, 9 czy nawet 16):
- Nadprodukcja – to produkowanie tego, co nie jest jeszcze potrzebne, zanim rzeczywiście potwierdzona zostaje potrzeba. Jest to bardzo kosztowne dla firmy produkcyjnej, ponieważ utrudnia niezakłócony przepływ materiałów, powoduje spadek jakości i produktywności, zwiększa koszty magazynowania, a jednocześnie zamraża kapitał.
- Nadmierne Zapasy – często ukrywają problemy w procesie produkcyjnym. Problemy te powinny zostać zidentyfikowane i usunięte w celu poprawy efektywności procesu. Ponadto nadmierne zapasy wydłużają czas realizacji zleceń, zabierają miejsce i opóźniają wykrywanie problemów.
- Zbędny Ruch – to strata związana z ergonomią – możemy ją zobaczyć przy każdym zbędnym ruchu pracownika – schylaniu, rozciąganiu, chodzeniu, podnoszeniu czy sięganiu. Są to także problemy związane ze zdrowiem i bezpieczeństwem, które w dzisiejszych czasach stają się kluczowe dla wszystkich organizacji.
- Niewłaściwe przetwarzanie – wiele firm wykorzystuje niewłaściwe i nieadekwatne do potrzeb narzędzia i urządzenia – drogie urządzenia nierzadko pracują tam, gdzie mogłyby wystarczyć proste narzędzia i odwrotnie. Głównym problemem jest wysoki koszt zakupu i utrzymania odpowiednich maszyn. Niewłaściwe przetwarzanie to również problemy z prawidłowym zaplanowaniem rozmieszczenia urządzeń w zakładzie, kiedy poprzedzający lub kolejny proces jest znacznie oddalony.
- Oczekiwanie – ma miejsce, kiedy pracownik lub proces czekają na np. półprodukt, produkt, proces, informację, nie prowadząc w tym czasie żadnych efektywnych działań. Typowym przykładem jest produkcja w oddzielnych operacjach, podczas której półprodukty większość czasu spędzają czekając na przetworzenie (WIP). Bierze się to zazwyczaj stąd, że przepływ materiałów jest nieefektywny, serie produkcyjne za długie, a odległości między operacjami za duże.
- Transport – transport produktów między operacjami jest kosztem, który nie dodaje wartości do produktu. Ponadto transport naraża produkty na uszkodzenia i obniżenie jakości. Transport bywa trudny do wyeliminowania ze względu na wysokie koszty inwestycji umożliwiających usytuowanie maszyn i procesów bliżej siebie.
- Braki oraz ich naprawa – braki jakościowe wymagające ponownej obróbki lub utylizacji są poważnym kosztem dla firmy. Wiążą się z koniecznością wprowadzania kwarantann dla produktów gotowych, dodatkowych inspekcji i w efekcie obniżają wydajność. W wielu przypadkach koszty braków są znaczącą częścią całościowych kosztów wytwarzania.
- Niewykorzystany potencjał pracowników – firmy często zatrudniają ludzi z powodu ich sprawności manualnej i umiejętności technicznych, nie doceniając ich możliwości intelektualnych i percepcyjnych – szczególnie na niższych stanowiskach. Tylko poprzez wykorzystanie potencjału i kreatywności wszystkich pracowników organizacje mogą wyeliminować pozostałe siedem typów strat i stale podnosić swoją efektywność.
Muri – rodzaj strat rozumiany jako przeciążenie, czyli niepotrzebne obciążanie pracowników i urządzeń ponad dopuszczalne normy. Wywoływane zazwyczaj przez Murę (zmienność) zawiera w sobie problemy systemowe, takie jak brak umiejętności, niejasne lub niezdefiniowane metody pracy, złe narzędzia i nieprawidłowy system pomiarowy.
Mura – rodzaj strat rozumiany jako nierówność, nieregularność lub niestabilność procesów, materiałów czy parametrów. Rwany tryb pracy powodujący niestabilność, która często powoduje wystąpienie Muda lub Muri.
